Vì sao ngành tòa án tích cực chuyển đổi số bằng trợ lý ảo?

Giảm tải công việc cho thẩm phán bằng trợ lý ảo

Những năm gần đây, số lượng và tính chất phức tạp của các vụ án tại Việt Nam ngày càng gia tăng, dẫn đến áp lực công việc lớn đè nặng lên vai mỗi thẩm phán.

Điều này ảnh hưởng không nhỏ đến chất lượng giải quyết và xét xử các vụ án, gây ra những khó khăn trong việc đảm bảo công lý và hiệu quả hoạt động tư pháp.

Theo Thẩm phán Trần Tú Anh – Tòa án nhân dân huyện Cái Bè (tỉnh Tiền Giang), số lượng vụ án cần giải quyết tại địa phương này luôn ở mức cao. Năm 2023, Tòa án nhân dân huyện Cái Bè đã thụ lý 2.146 vụ án và giải quyết được 1.859 vụ, đạt tỷ lệ 86%.

Bình quân, mỗi thẩm phán tại đây phải giải quyết 131 vụ việc mỗi năm, gần gấp đôi so với quy định của Tòa án nhân dân tối cao. Áp lực này không chỉ gây mệt mỏi mà còn tiềm ẩn nguy cơ sai sót trong quá trình xét xử.

Một trong những thách thức lớn đối với các thẩm phán là việc sử dụng CNTT để hỗ trợ chuyên môn. Trước đây, khi cần tra cứu văn bản pháp luật hoặc tìm kiếm án lệ, thẩm phán thường phải dựa vào công cụ tìm kiếm như Google.

Tuy nhiên, kết quả trả về quá nhiều, lại đến từ nhiều nguồn khác nhau, khiến việc tìm kiếm thông tin cụ thể trở nên khó khăn và tốn thời gian. 

Thẩm phán Trần Tú Anh (người giữa) trong một phiên xét xử. Ảnh: TANDTC

Những năm gần đây, các thẩm phán còn phải mã hóa thông tin bản án để đăng tải công khai trên Cổng thông tin điện tử. Đây là công việc đòi hỏi nhiều thời gian, công sức thực hiện. 

“Thẩm phán vừa phải ghi nhớ, vừa phải thực hiện mã hóa nội dung thông tin, đảm bảo đúng quy định, nhất là những vụ án có số lượng đương sự nhiều, các đương sự trùng tên, bản án dài, thẩm phán phải mất vài ngày mới mã hóa xong một bản án”, Thẩm phán Trần Tú Anh cho hay. 

Nhận thấy những khó khăn này, từ tháng 3/2022, Tòa án nhân dân tối cao đã đưa vào sử dụng phần mềm trợ lý ảo tòa án.

Trợ lý ảo tòa án có những tính năng tương tự ChatGPT nhưng tập trung vào nhiệm vụ hỗ trợ chuyên ngành cho hệ thống tòa án. Phần mềm sử dụng nguồn thông tin, dữ liệu chính thống, tin cậy do chính tòa án xây dựng.

Kể từ khi đi vào hoạt động, phần mềm này nhanh chóng trở thành công cụ đắc lực, hỗ trợ thẩm phán và thư ký trong công việc hằng ngày. Với các tính năng thiết thực, trợ lý ảo đã giúp các thẩm phán giảm tải công việc và nâng cao hiệu quả xét xử.

Trợ lý ảo giúp việc cho thẩm phán như thế nào?

Thẩm phán Trần Tú Anh thuộc top 3 thẩm phán tương tác với trợ lý ảo nhiều nhất trong hệ thống tòa án kể từ khi phần mềm trợ lý ảo dùng cho tòa án đi vào hoạt động. 

Chia sẻ về người bạn đồng hành mới này, thẩm phán Trần Tú Anh cho hay, một trong những tính năng nổi bật của trợ lý ảo là hỗ trợ tra cứu văn bản pháp luật thông qua ngôn ngữ nói và viết.

Thay vì mất nhiều thời gian lọc tìm trong hàng triệu kết quả trên Internet, thẩm phán chỉ cần nhập hoặc nói yêu cầu, trợ lý ảo sẽ cung cấp ngay văn bản cần thiết từ nguồn tin cậy.

Phần mềm cũng có khả năng hỗ trợ soạn thảo một số văn bản tố tụng, rà soát chính tả và kỹ thuật văn bản, cũng như mã hóa bản án trước khi đăng tải lên cổng thông tin điện tử. 

“Trước đây, việc mã hóa bản án có thể tốn từ 1 đến 5 giờ, thậm chí 1-2 ngày đối với những vụ án lớn, nhiều bị cáo. Nay với trợ lý ảo, công việc này chỉ mất vài giây, tiết kiệm đáng kể thời gian và công sức”, Thẩm phán Trần Tú Anh chia sẻ.

Trợ lý ảo tòa án đã trở thành công cụ phục vụ đắc lực cho công việc của các thẩm phán. Ảnh: Minh Sơn

Đặc biệt, trợ lý ảo cung cấp tính năng hỗ trợ thẩm phán mới vào nghề. Phần mềm giúp lên kế hoạch, đưa ra trình tự các bước giải quyết vụ án, theo dõi tiến trình giải quyết và cảnh báo về ngày tháng, thời hiệu giải quyết. Điều này giúp thẩm phán tránh được các lỗi vi phạm tố tụng, nâng cao hiệu quả công việc.

Một tính năng hữu ích khác là tổng hợp và chỉ dẫn các văn bản pháp luật liên quan. Khi thẩm phán cung cấp tình huống pháp lý của vụ án, trợ lý ảo sẽ tổng hợp, chỉ dẫn các văn bản pháp luật có liên quan đến vụ án. 

Bên cạnh đó, trợ lý ảo còn đưa ra các tình huống pháp lý đã được Hội đồng thẩm phán Tòa án Nhân dân Tối cao giải đáp sát với nội dung vụ án, cùng các quyết định giám đốc thẩm, các bản án đã có hiệu lực pháp luật có tình huống pháp lý tương tự với vụ án đang giải quyết để thẩm phán tham khảo. 

Nhờ đó, việc áp dụng pháp luật trở nên thống nhất, tránh trường hợp cùng một hành vi pháp lý nhưng mỗi tòa án lại có cách giải quyết khác nhau.

Hiệu quả thấy rõ của trợ lý ảo tòa án

Hiệu quả của phần mềm trợ lý ảo đã được thể hiện rõ rệt tại Tòa án nhân dân huyện Cái Bè. Từ khi triển khai đến ngày 31/5/2024, đơn vị này đã thực hiện 119.369 lượt sử dụng, tra cứu, chiếm gần 60% tổng lượt sử dụng toàn tỉnh. 

Đơn vị đã có 3.575 câu hỏi tình huống pháp lý được duyệt, chiếm tỷ lệ 16,42% trên tổng số 21.766 câu hỏi tình huống pháp lý được duyệt trên toàn hệ thống.

Việc sử dụng trợ lý ảo thường xuyên của các thẩm phán huyện Cái Bè đã góp phần giúp Tòa án nhân dân tỉnh Tiền Giang đứng hạng 5 toàn quốc.

Không chỉ tích cực sử dụng trợ lý ảo để phục vụ cho công việc của mình, các thẩm phán tại huyện Cái Bè còn đóng góp không nhỏ vào việc xây dựng cơ sở dữ liệu với 643 câu hỏi trao đổi chuyên môn nghiệp vụ được duyệt và 25.000 lượt bình luận, trao đổi. 

Không chỉ các thẩm phán, tới đây, người dân Việt Nam cũng sẽ được cung cấp một trợ lý ảo trợ giúp các vấn đề liên quan đến pháp luật. Ảnh: Trọng Đạt

Nhờ ứng dụng phần mềm trợ lý ảo, chất lượng xét xử của các thẩm phán được nâng cao, tỷ lệ án bị hủy, sửa do nguyên nhân chủ quan giảm xuống đáng kể.

Năm 2023, Tòa án nhân dân huyện Cái Bè có 11 vụ án bị hủy, sửa do nguyên nhân chủ quan, chiếm tỷ lệ 0,35%. Trong 6 tháng đầu năm 2024, con số này giảm xuống chỉ còn 3 vụ, tỷ lệ 0,21%.

Để phần mềm ngày càng thông minh và hiệu quả hơn, Thẩm phán Trần Tú Anh đề xuất trợ lý ảo cần có thêm chức năng hỗ trợ thẩm phán xây dựng sơ đồ tư duy cho vụ án, hỗ trợ thư ký phiên tòa trong việc ghi biên bản, hỗ trợ thẩm phán viết bản án, quyết định. 

Đồng thời, bà mong muốn trợ lý ảo được bổ sung chức năng đoán định tư pháp, cho phép cập nhật và gửi thông tin đến mọi đối tượng sử dụng, đặc biệt là người dân, qua đó giúp họ tiếp cận và hưởng thụ nền tư pháp hiện đại.